Executive Summary – GR

Η Ευρώπη σήμερα αντιμετωπίζει τρεις αλληλεπικαλυπτόμενες κρίσεις.

Η πρώτη είναι μια οικονομική κρίση, με αυξανόμενα επίπεδα φτώχειας, ανασφάλειας και αστέγων σε όλη την ήπειρο. Το δεύτερο είναι μια κλιματική και περιβαλλοντική κρίση, με σοβαρές συνέπειες για τις κοινότητες πρώτης γραμμής της Ευρώπης και ακόμη πιο επίφοβες στον ορίζοντα. Και το τρίτο είναι η κρίση της δημοκρατίας. Σε ολόκληρη την ήπειρο, οι άνθρωποι αποσυνδέονται από το πλαίσιο της λήψης πολιτικών αποφάσεων όχι μόνο στις Βρυξέλλες, αλλά και στις κοινότητες στις οποίες διαμένουν.

Οι κρίσεις αυτές είναι προϊόντα των ευρωπαϊκών πολιτικών αποφάσεων και είναι στενά δεμένα μεταξύ τους. Η προώθηση της εξορυκτικής ανάπτυξης έχει οδηγήσει σε καταστροφή του περιβάλλοντος και η αφοσίωση στη δημοσιονομική λιτότητα – πέραν των δημοκρατικών αναγκών που εκφράζονται σε κοινότητες σε όλη την Ευρώπη – έχει περιορίσει την ικανότητά μας να ανταποκριθούμε σε αυτήν.

Μια ριζικά νέα προσέγγιση είναι απαραίτητη για να αντιστραφεί αυτή η καταστρεπτική τάση – και να παρασχεθεί περιβαλλοντική δικαιοσύνη στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο.

Ονομάζουμε αυτήν την προσέγγιση την Πράσινη Νέα Συμφωνία για την Ευρώπη και η ακόλουθη έκθεση είναι μια ολοκληρωμένη δέσμη πολιτικής που καταγράφει μια πορεία μέσω της δίκαιης μετάβασης της Ευρώπης.

Η Πράσινη Νέα Συμφωνία για την Ευρώπη περιλαμβάνει τρία ξεχωριστά θεσμικά όργανα, τα οποία συνοψίζονται στα τμήματα που ακολουθούν.

• Τα Πράσινα Δημόσια Έργα (GPW) είναι ένα ιστορικό επενδυτικό πρόγραμμα που ξεκινά τη δίκαιη μετάβαση της Ευρώπης.
• Η Ένωση Περιβάλλοντος (EnU) είναι μια δέσμη νομοθετικών πράξεων που ευθυγραμμίζουν την πολιτική της ΕΕ με την επιστημονική συναίνεση, κατοχυρώνοντας τις αρχές της βιωσιμότητας και της αλληλεγγύης στο ευρωπαϊκό δίκαιο.
• Και η Επιτροπή Περιβαλλοντικής Δικαιοσύνης (EJC) είναι ένας ανεξάρτητος φορέας για την έρευνα, την παρακολούθηση και την παροχή συμβουλών στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ σχετικά με τον τρόπο προώθησης της προκαλέσεις της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης.

Αλλά δεν αρκεί να προτείνουμε νέες πολιτικές και να περιμένουμε τους Ευρωπαίους ηγέτες να λάβουν σοβαρά υπόψη τη σοφία τους.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το εν λόγω σχέδιο παρουσιάζει επίσης τις οδούς για μια Πράσινη Νέα Συμφωνία για την Ευρώπη, δείχνοντας πώς μπορούν να κινητοποιηθούν οι πολίτες, οι κοινότητες και οι λαϊκές οργανώσεις για να καταστήσουν αυτό το όραμα πραγματικότητα.

Το GPW είναι το επενδυτικό πρόγραμμα για τη μετατροπή της Ευρώπης. Συνδέει τους οικονομικούς στόχους με ένα όραμα της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης: απαλλάσσοντας τηνευρωπαϊκή οικονομία από άνθρακα, αντιστρέφοντας την απώλεια της βιοποικιλότητας και εξασφαλίζοντας αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας σε ολόκληρη την ήπειρο.

Η διακυβέρνηση των GPW χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου μέσω πράσινων ομολόγων που εκδίδει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΙΒ). Τα μέσα αυτά επιτρέπουν στην ΕΙΒ να συγκεντρώνει σημαντικά ποσά χωρίς να παραβιάζει τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ευρώπης. Υποστηριζόμενα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, τα ομόλογα είναι μια ασφαλής επένδυση για τους πάσχοντες αποταμιευτές της Ευρώπης και τα συνταξιοδοτικά ταμεία, ενώ κατευθύνουν αχρησιμοποίητα κεφάλαια σε τμήματα της ηπείρου που πάσχουν από ανεργία, φτώχεια και κλιματική αλλαγή και διάλυση του περιβάλλοντος.

Η διακυβέρνηση των GPW στοχεύει στην ενδυνάμωση των κοινοτήτων και στη διευκόλυνση των δεσμών μεταξύ τους. Οι επενδυτικές αποφάσεις μεταβιβάζονται σε υπό-ευρωπαϊκές αρχές, όπου οι πολίτες συμμετέχουν ενεργά στην διαχείριση των. Εν τω μεταξύ, ένα Δίκτυο Πράσινης Αλληλεγγύης δημιουργεί δομές για την οριζόντια συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών πόλεων, περιφερειών και αγροτικών κοινοτήτων, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να ανταλλάσσουν βέλτιστες πρακτικές από την πράσινη μετάβαση, καθώς και την επέκταση των διοικητικών ικανοτήτων.

Οι επενδύσεις των GPW αποσκοπούν στον επ’ αναπροσανατολισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας από τη συσσώρευση του ιδιωτικού πλούτου και προς την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Οι ολοκληρωμένες στρατηγικές στέγασης, κοινής ωφέλειας και κινητικότητας θα εξασφαλίσουν μαζική μείωση της ζήτησης ενέργειας, ενώ θα μετασχηματίζονται οι γειτονιές της Ευρώπης. Οι 38 εκατομμύρια κενές εστίες της Ευρώπης θα κινητοποιηθούν για την εξάλειψη της έλλειψης και της ανασφάλειας της στέγης. Ένα τεράστιο πρόγραμμα μετασκευής θα διασφαλίσει ότι τα σπίτια της Ευρώπης είναι μονωμένα και προστατευμένα από ακραίες θερμοκρασίες – βελτιώνοντας την ανθεκτικότητα της κοινότητας και τερματίζοντας την ενεργειακή φτώχεια. Ένα πανευρωπαϊκό Ταμείο Συνοχής Κινητικότητας θα διασφαλίσει ότι κάθε ευρωπαϊκή κοινότητα θα έχει πρόσβαση σε ευέλικτες, καθαρές και φθηνές επιλογές μεταφοράς.

Αλλά τα GPW είναι κάτι παραπάνω από ένα επενδυτικό πρόγραμμα. Είναι επίσης μια υπόσχεση για την αναζωογόνηση της δημοκρατίας με την ενδυνάμωση των εργαζομένων και των κοινοτήτων τους. Τα GPW θα επενδύσουν σε συνεργατισμούς που ανήκουν στους εργαζόμενους, οι οποίες παραδοσιακά υποφέρουν από έλλειψη πρόσβασης σε ιδιωτική χρηματοδότηση και αναπροσανατολίζουν τις βιομηχανικές πρακτικές της Ευρώπης για βιωσιμότητα, δημοκρατία και δικαιοσύνη.

Η χρηματοδότηση των GPW θα διατεθεί σε ιδιωτικές επιχειρήσεις που προωθούν τους οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους της Ευρώπης. Οι επιχειρήσεις που αναπροσανατολίζουν την παραγωγή προς ανακύκλωση και επισκευή, επεκτείνοντας τον κύκλο ζωής των προϊόντων και συντομεύουν την εργάσιμη εβδομάδα, θα λάβουν χρηματοδότηση για τη στήριξη της μετάβασης. Όπως και οι επιχειρήσεις που τοποθετούν εργαζόμενους στα συμβούλια και μετατοπίζουν ένα μέρος των κερδών τους προς ένα ταμείο που καταβάλλει στους μετόχους ένα μέρισμα και δημιουργεί πρόσθετους πόρους για τη δίκαιη μετάβαση.

Οι επιχειρήσεις που υπερέχουν στην επίτευξη της Πράσινης Νέας Συμφωνίας για τα υψηλά πρότυπα της Ευρώπης για τη βιωσιμότητα, τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη θα λάβουν ένα Βραβείο Ευρώπης, συνδεδεμένο με την περαιτέρω χρηματοδότηση μετάβασης.

Τέλος, τα GPW θα αναζωογονήσει τις αγροτικές κοινότητες της Ευρώπης. Συντριπτικά, οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις εισρέουν σε πολυεθνικές αγροτικές επιχείρησεις, με καταστροφικά κοινωνικά και περιβαλλοντικά αποτελέσματα – τόσο στην Ευρώπη όσο και στο εξωτερικό. Τα GPW θα ανακατευθύνουν τα εν λόγω κονδύλια για την υποστήριξη των ανανεωτικών πρακτικών σε ολόκληρη τη γεωργία, την αλιεία και τη δασοκομία, διασφαλίζοντας ότι οι αγροτικές κοινότητες της Ευρώπης θα αποτελέσουν τον κινητήριο μοχλό της περιβαλλοντικής μας ανάκαμψης.

Η Περιβαλλοντική Ένωση (EnU) παραδίδει την υπόσχεση της Πράσινης Νέας Συμφωνίας της Ευρώπης για «αλλαγή των συστημάτων». Προσφέρει μια ισχυρή και περιεκτική ρυθμιστική δέσμη για την επαναευθυγράμμισει της ευρωπαϊκής πολιτικής με την επιστημονική συναίνεση για την κλιματική και περιβαλλοντική αποικοδόμηση και την μετατροπή της Ευρώπης σε παγκόσμιο ηγέτη στην πράσινη μετάβαση.

Η EnU περιλαμβάνει τρεις ευρείς τομείς, οι οποίοι νομοθετούν για (i) έκτακτη ανάγκη, (ii) βιωσιμότητα και (iii) αλληλεγγύη.

Η EnU ξεκινά από την προϋπόθεση ότι οι ευρωπαίοι υπεύθυνοι για χάραξη πολιτικής παραμένουν σε άρνηση σχετικά με την παρούσα κρίση. Ως εκ τούτου, απαιτεί την επίσημη κήρυξη έκτακτης ανάγκης για το κλίμα και το περιβάλλον, χρησιμοποιώντας τη δήλωση για τον καθορισμό νέων στόχων που θα αναγκάσουν την αναθεώρηση της υφιστάμενης και της επόμενης ευρωπαϊκής νομοθεσίας.

Η EnU νομοθετεί για την αειφορία περιορίζοντας περιβαλλοντικά καταστρεπτικές πρακτικές εντός της Ευρώπης και σε όλες τις αλυσίδες εφοδιασμού που συνδέουν ευρωπαϊκές οντότητες με διαδικασίες παραγωγής πέρα από τα σύνορά της. Η EnU θα εισαγάγει νέες τροποποιήσεις στους ευρωπαϊκούς κανόνες προληπτικής εποπτείας για την επιβολή κυρώσεων στις επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα, την επιτάχυνση προόδου της Τεχνικής Ομάδας Εργασίας στο θέμα της βιώσιμης χρηματοδότησης και την ενίσχυση της κανονιστικής εποπτείας των πολυεθνικών τραπεζών που λειτουργούν στον Παγκόσμιο Νότο.

Στο πλαίσιο της δέσμης «Νομοθεσία για τη Βιωσιμότητα», η EnU ζητάει επίσης για μια ριζική αναθεώρηση της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ. Καταργεί το κανονιστικό πλαίσιο της «εσωτερικής αγοράς ενέργειας» για να επιτρέψει τη δημοκρατική κατοχή και τον έλεγχο της ενεργειακής υποδομής. Καταργεί σταδιακά όλες τις επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων, τόσο άμεσες όσο και έμμεσες. Και υιοθετεί ένα νέο σύστημα αμοιβών-και-μερισμάτων, διασφαλίζοντας ότι όλοι οι τομείς εκπομπών φορολογούνται κατάλληλα, με τα έσοδα να ρέουν στους ταχτικούς Ευρωπαίους.

Τρίτον, η EnU νομοθετεί για αλληλεγγύη. Για δεκαετίες, η ΕΕ έχει προωθήσει την απορρύθμιση και την εξόρυξη πόρων υπό την αιγίδα της «ανταγωνιστικότητας». Το ΕnU αντικαθιστά την αρχή του ανταγωνισμού με την αρχή της αλληλεγγύης, θέτοντας πρώτα τα συμφέροντα των εργαζομένων, των κοινοτήτων και του περιβάλλοντος.

Οι θεσμοί για την αλληλεγγύη απαιτούν ριζική μετατόπιση της ευρωπαϊκής γεωργικής πολιτικής, η οποία επί του παρόντος επιδοτεί τα βιομηχανικά αγροκτήματα να πλημμυρίσουν τις παγκόσμιες αγορές. Εντούτοις, η ΕnU υιοθετεί μια «Κοινή Πολιτική της ΕΕ για τα Τρόφιμα», ένα πλαίσιο που επαναπροσδιορίζει τις διάφορες τομεακές πολιτικές πουεπηρεάζουν τα συστήματα τροφίμων, τερματίζει τους αντικρουόμενους στόχους πολιτικής και το κρυφό τους κόστος και θέτει το γεωργικό εμπόριο στην υπηρεσία της βιώσιμης ανάπτυξης.

Το διεθνές εμπόριο έχει κεντρική σημασία για την ατζέντα «Νομοθετική για την Αλληλεγγύη». Η EnU επιδιώκει να επαναλάβει τις εμπορικές σχέσεις της Ευρώπης για να στηρίξει, παρά να υπονομεύσει την αλληλεγγύη. Αυτό περιλαμβάνει τον τερματισμό των μηχανισμών επίλυσης διαφορών επενδυτών-κρατών, την ενσωμάτωση των προτύπων βιωσιμότητας στα πλαίσια του ΠΟΕ, τη διευκόλυνση των μεταφορών τεχνολογίας και την υποστήριξη μιας παγκόσμιας πράσινης μετάβασης στη διαδικασία.

Η αρχή της αλληλεγγύης ισχύει εξίσου και για τις αναπτυξιακές πολιτικές της Ευρώπης, οι οποίες συχνά χρηματοδοτούν έργα ορυκτών καυσίμων υπό την αιγίδα διεθνούς βοήθειας. Ο «Κανονισμός για την Πράσινη Ανάπτυξη» του EnU, ο οποίος επαναπροσδιορίζει τις διεθνείς αναπτυξιακές προτεραιότητες της ΕΕ και ενισχύει τη δέσμευσή του για πολυμερείς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς, όπως το «Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα».

Τέλος, η EnU κατοχυρώνει το σεβασμό για τον φυσικό κόσμο από το νόμο, εισάγοντας κυρώσεις για τους ρυπαίνοντες και αναγνωρίζοντας επισήμως την «περιβαλλοντοκτονία» ως αξιόποινη πράξη. Η εισαγωγή αυτών των νέων κανόνων από την ΕΕ θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο για την παγκόσμια αναγνώριση της «περιβαλλοντοκτονία» ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.

Η Επιτροπή Περιβαλλοντικής Δικαιοσύνης (EJC) είναι το πρώτο διεθνές όργανο με αποστολή να διασφαλίσει ότι η πράσινη μετάβαση είναι επίσης δίκαιη.

Η δομή του (EJC) αποσκοπεί στη διασφάλιση της νομιμότητας, της δημοκρατίας και της εξουσίας. Περιλαμβάνει (i) Προέδρους εκλεγμένους από κάθε κράτος μέλος της ΕΕ, (ii) Επιτροπή με πολυποίκιλη εκπροσώπηση εντός και εκτός Ευρώπης, (iii) Υποεπιτροπή που εκτελεί τις ερευνητικές προτεραιότητες της Επιτροπής, και (iv) Πάνελ Πολιτών με σκοπό να θέσει τη συμμετοχή του κοινού στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων του EJC.

Το EJC έχει ευρεία εντολή να θέσει ένα νέο διεθνές πρότυπο για την έρευνα και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις περιβαλλοντικές αδικίες, αλλά περιορίζεται σε συμβουλευτικό ρόλο, βοηθώντας ιδρύματα όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα Ηνωμένα Έθνη. Έχει την εντολή να συγκεντρώνει δεδομένα σχετικά με τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, να αναπτύσσει νέους δείκτες για την αξιολόγηση τους, να παρακολουθεί την εφαρμογή της ευρωπαϊκής ατζέντας για το κλίμα και να συμβουλεύει την ΕΕ και άλλους διεθνείς οργανισμούς σχετικά με τη μελλοντική ανάπτυξη πολιτικής.

Το έργο του EJC είναι διαρθρωμένο σε τρεις διαστάσεις της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης: (i) Διεθνής δικαιοσύνη, (ii) Διατομεακή δικαιοσύνη και (iii) Δικαιοσύνη μεταξύ γενεών.

Η κρίση της κλιματικής αλλαγής είναι παγκόσμια, αλλά ο αντίκτυπός της δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένος. Οι φτωχότερες χώρες πληρώνουν σήμερα την υψηλότερη τιμή, ενώ φέρουν τη μικρότερη ευθύνη. Η Διεθνής Δικαιοσύνη του EJC στοχεύει στην αξιολόγηση της σχέσης μεταξύ της πολιτικής της ΕΕ και της άνισης καταστροφής του περιβάλλοντος, στην παρακολούθηση του βαθμού στον οποίο οι φορείς της ΕΕ διαιωνίζουν αυτήν τηνκληρονομιά της διεθνούς αδικίας και παρέχουν μια πλατφόρμα για τις κοινότητες πρώτης γραμμής να συμμετάσχουν στην ανάπτυξη νέων κανονιστικών πλαισίων.

Το EJC θα αναπτύξει και θα εφαρμόσει τις μετρήσεις της διεθνούς δικαιοσύνης σε διάφορους βασικούς τομείς. Αυτά περιλαμβάνουν τη μετανάστευση, όπου το EJC θα αναπτύξει την πρώτη ολοκληρωμένη βάση δεδομένων σχετικά με την περιβαλλοντική μετανάστευση και θα συμβουλεύει τις αρχές της ΕΕ για την επίσημη αναγνώριση των προσφύγων για το κλίμα και των δικαιωμάτων τους στο άσυλο. Και περιλαμβάνουν διεθνικές εταιρείες, όπου το EJC θα βοηθήσει επίσης να συμβουλεύει τα θεσμικά όργανα της ΕΕ σχετικά με τη βιωσιμότητα της Συνθήκης των Ηνωμένων Εθνών για τις Διακρατικές Εταιρείες και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και εάν μπορεί να θεσπιστεί παρόμοια νομοθεσία σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η αλλαγή του κλίματος εντείνει την ανισότητα όχι μόνο μεταξύ των χωρών, αλλά και μέσα σε αυτές. Όπως σημειώνει η Διεθνής Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC), «οι άνθρωποι που είναι κοινωνικά, οικονομικά, πολιτισμικά, πολιτικά, θεσμικά ή με άλλο τρόπο περιθωριοποιημένοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στην αλλαγή του κλίματος, αλλά και σε κάποιες αντιδράσεις προσαρμογής και μετριασμού». Η διατομεακή πτέρυγα του EJC αποσκοπεί στην αποκατάσταση αυτών των ανισοτήτων.

Οι εργασίες για τη Διατομεακή Δικαιοσύνη εφαρμόζονται επίσης σε διάφορους τομείς, όπως η υγεία, η απασχόληση, η εκπαίδευση και η κινητικότητα. Σε κάθε μία, το EJC στοχεύει στον εντοπισμό φραγμών στην ισότιμη κατανομή, αναγνώριση και συμμετοχή και συμβουλεύει τις αρχές της ΕΕ για τον καλύτερο τρόπο εξάλειψής τους, διασφαλίζοντας ότι όλοι όσοι ζουν στην Ευρώπη περιλαμβάνονται στην πράσινη μετάβαση.

Οι συνέπειες των αλλαγών του περιβάλλοντος είναι ανθεκτικές, δημιουργώντας ανισότητες που μπορούν να διαρκέσουν για γενιές. Το EJC θα αντιμετωπίσει αυτές τις διαγενεακές συνέπειες και προς τις δύο κατευθύνσεις, αντιμετωπίζοντας τα αποικιακά εγκλήματα του παρελθόντος και ανοίγοντας το δρόμο για τις μελλοντικές γενιές να απολαύσουν έναν υγιή πλανήτη. Όπως δήλωσε η Πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών María Espinosa, “η κλιματική δικαιοσύνη είναι διαγενεακή δικαιοσύνη”.

Το EJC θα διερευνήσει μηχανισμούς λογοδοσίας για τον ιστορικό ρόλο της Ευρώπης στην εξόρυξη πόρων στον Παγκόσμιο Νότο. Ειδικότερα, το EJC διεύρυνε το υπάρχον σύνολο εργαλείων της ΕΕ για την αποζημίωση των χωρών για παρελθόντα λάθη, μεταξύ άλλων μέσω αποκαταστάσεων που διανέμουν κονδύλια και πόρους στις κοινότητες πρώτης γραμμής που πλήττονται από αιώνες αποικιακής κυριαρχίας και τις κληροδοτήσεις εξόρυξης και εκμετάλλευσης που άφησε πίσω.

Τέλος, το EJC θα εξετάσει τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη μπορεί να αποδώσει δικαιοσύνη στις μελλοντικές γενιές που θα κληρονομήσουν αυτόν τον πλανήτη. Ειδικότερα, το EJC θα αξιολογήσει τις οικονομικές και περιβαλλοντικές πολιτικές της Ευρώπης και τις πιθανές επιπτώσεις τους στις μελλοντικές γενιές. Το EJC θα εξετάσει μια σαφή νομική προστασία για τις μελλοντικές γενιές, η οποία τους δίνει τη δυνατότητα να διεκδικούν την υφιστάμενη περιβαλλοντική πολιτική. Και θα προτείνει αλλαγές στο προεξοφλητικό επιτόκιο που χρησιμοποιείται για την ενημέρωση των επενδυτικών αποφάσεων, προσαρμόζοντας σε μηδενικές διακρίσεις κατά των μελλοντικών γενεών.